تغذیه در کم خونی ناشی از فقر آهن

                                                        

کم خونی وضعیتی است که درآن ، تعداد یا اندازه گلبول های قرمز  یا مقدار هموگلوبین موجود درخون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن بین خون و سلول ها دچار اختلال می شود . از علل ایجاد کننده کم خونی می توان کمبودهای

تغذیه ای ، خون ریزی ، ناهنجاری های ژنتیکی ، بیماریهای مزمن  یا مسمومیت های دارویی را نام برد . منظور از کم

خونی های تغذیه ای ، کم خونی هایی است که در اثر دریافت کم  مواد مغذی ایجاد می شوند .

از مهم ترین مواد غذایی جهت خون سازی ، که کمبود آن در خون بدن موجب بروز کم خونی می شود می توان به آهن ، ویتامینB12 و اسید فولیک اشاره کرد که از بین آنها کم خونی ناشی از فقر آهن یکی از شایع ترین نوع کم خونی تغذیه ای است .

کم خونی ناشی از فقر آهن

فقرآهن یکی از شایع ترین اختلالات تغذیه ای در کشور های در حال توسعه و مهمترین نوع کم خونی تغذیه ای در کودکان و زنان ، در سنین باروری است که با ایجاد گلبول های قرمز کوچک و کاهش میزان هموگلوبین مشخص می شود . اگر چه پیامدهای اقتصادی و اجتماعی کم خونی فقرآهن به صورت کمّی محاسبه نشده ولی لازم است به این نکته توجه شود که این بیماری سبب اتلاف منابع و مراقبت های بهداشتی ، کاهش بهره وری در اثرافزایش میزان مرگ و میر ، ابتلا به بیماری در مادران و کودکان و بالاخره کاهش ظرفیت جسمی و روانی در بخش بزرگی از جامعه می شود .

میزان نیاز به آهن

میزان نیاز به آهن براساس سن ، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت است . مثلاً زنان باردار به علت افزایش حجم خون ، رشد جنین و جفت ، و سایر بافتها به آهن بیشتری نیاز دارند . به همین دلیل بیش از سایرین در معرض خطر کم خونی قرار دارند . در شیر خواران - در صورت سلامت مادر-  ، میزان آهن موجود در شیر مادر برای  4- 6 ماه اول زندگی کافی است ولی در مورد نوزادانی که با وزن کم متولد می شوند ذخایرآهن کم بوده و باید بعد از 3 ماهگی آهن اضافی به صورت قطره  خوراکی خورانده شود . همچنین بستن پیش از موقع بند ناف نیز به دلیل اینکه نوزاد را از یک سوم کل خونش محروم می کند خطر فقر آهن را افزایش می دهد .

دلایل فقر آهن

دلایل گوناگونی برای فقر آهن وجود دارد که از آن جمله می توان به علل زیر اشاره کرد :

1 – دریافت نا کافی آهنبه دلیل رژیم غذایی مورد استفادهای که در آن آهن کمی وجود دارد ، مانند بعضی از رژیم های گیاه خواری .

2 – جذب ناکافی آهن در اثر اسهال ، کاهش ترشح اسید معده ، مشکلات گوارشی یا تداخلات داروئی ( داروهایی مثل کلستیدامین ، سایمتیدین ، پانکراتین ، رانیتیدین و تتراسایکلین. )

3 – افزایش نیاز به آهن برای افزایش حجم خون در دوران نوزادی ، نوجوانی ، بارداری و شیر دهی .

4 – خون ریزی زیاد در دوران عادت ماهانه ، در اثر جراحات و  ناشی از هموروئید ، بیماری های بدخیم یا انگل ها .

 کمبود آهن در مردان بزرگسال معمولاً در اثر از دست دادن خون است .

علائم کم خونی ناشی از فقر آهن

بعضی از علائم کم خونی آهن عبارتند از :

1 – رنگ پریدگی زبان و مخاط داخل لب و پلک چشم

2 – خستگی زود رس

3 – بی تفاوتی

4 – سرگیجه و سردرد

5 – خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست ها و پاها

6 – حالت تهوع

7 – در کم خونی های شدید گود شدن روی ناخن

درمان کم خونی ناشی از فقر آهن

برای درمان کم خونی چند روش وجود دارد که بهترین و کم خطرترین آنها استفاده می شود ؛  بهترین و کم خطرترین راه استفاده از مکمل های خوراکی است . درمان با نمک های ساده آهن ، چون سولفات فرو خوراکی ، کاملاً موثر بوده و به شکل قرص ، کپسول یا مایع است که  مصرف آن ها باید تا چند ماه ادامه یابد .

چنانچه این قرص ها با معده  خالی مصرف شوند ، جذب آنها بهتر و بیشتر صورت می گیرد ولی در این حالت سبب تحریک معده و بروز مشکلات گوارشی خواهند شد .

عوارض گوارشی ، ناشی از مصرف آهن نظیر تهوع ، دل پیچه ، سوزش قلب ، اسهال یا یبوست را می توان به حداقل رساند ؛ به شرطی که آهن را به میزان کم مصرف کرده و به تدریج به میزان آن افزود  تا به حد مورد نیاز بدن برسد. بهتر است قرص آهن ،  آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشی از آن کاهش یابد.

ویتامین Cجذب آهن را افزایش می دهد . به همین دلیل معمولاً مصرف ویتامینC به همراه آهن پیشنهاد می گردد . البته علاوه بر درمان دارویی باید به میزان آهن قابل جذب در غذا نیز توجه کرد.

جذب آهن غذا ، اغلب تحت تأثیر شکل آهن موجود در آن می باشد. آهن موجود در پروتئین های حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی و پرندگان ( آهن هِم) بیشتر جذب می شود در حالیکه جذب آهن پروتئین های گیاهی مانند سبزی ها و میوه ها ( آهن غیر هم)  کم تر می باشد.

باید توجه داشت که ویتامینCجذب آهن سبزی ها و میوه ها( آهن غیرهم) را بیشتر می کند. مصرف چای همراه یا بلافاصله بعد ازغذا نیز می تواند جذب آهن را تا 50 درصد کاهش دهد.

منابع غذایی آهن دار

 

 

منابع غذایی آهن دار عبارتند از جگر، قلوه ، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم مرغ ، سبزی های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری ، اسفناج و حبوبات ؛ مثل عدس و لوبیا، هم چنین میوه های خشک ( برگه ها) به خصوص برگه زرد آلو و دانه های روغنی.

عوامل افزایش دهنده جذب آهن و منابع غذایی  آنها

1. اسید سیتریک و اسید اسکوربیک ( ویتامینC) که درآلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل کلم، سبزی ها ، آب پرتقال، لیمو شیرین ، لیمو ترش، سیب و آناناس وجود دارند، می توانند عوامل افزایش دهنده جذب آهن در بدن باشند-.

2. اسید مالیک و اسید تارتاریک که در هویج ، سیب زمینی، چغندر، کدو تنبل ، گوجه فرنگی، کلم پیچ و شلغم موجود است ، سبب افزایش جذب آهن می شود.

3. محصولات تخمیری مثل سس سویا نیز در این دسته از عوامل گنجانده می شوند.

توصیه های زیر را به کار بندید :

1. استفاده از غذاهایی که غنی از آهن می باشند.

2. فاده از منابع غذایی حاوی ویتامین در هر وعده غذایی ، جهت جذب بهتر آهن ( مثل پرتقال، گریپ فروت، کوجه فرنگی، کلم، توت فرنگی، فلفل سبزو لیمو ترش)

3. اندن گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی .

4. پرهیز از مصرف چای و قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا

5. برطرف کردن مشکلات گوارشی و یبوست

6. تصحیح عادات غذائی غلط ( مثل مصرف مواد غیر خوراکی مانند خاک ، یخ )

7. مشاوره با پزشک و متخصص تغذیه جهت پیش گیری به موقع و یا بهبود کم خونی

8. استفاده از نان هایی که از خمیر ورآمده تهیه شده اند

9. استفاده از خشکبار مثل توت خشک ، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خونی از آهن هستند.

10. استفاده ازغلات و حبوبات جوانه زده .

11. شست وشو و ضد عفونی کردن سبزی هایی که استفاده می کنید.

12. شستن کامل دست ها با آب و صابون ، قبل از تهیه مصرف غذا و پس ازهر باراجابت مزاج .

13. مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار.

14. مصرف قطره آهن هم زمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان 2 سالگی در کودکان .

" آشپزی ویژه "

سالاد شاهی آبی ( برای افراد کم خون)

مواد لازم:

4 فنجان	شاهی آبی یا اسفناج تازه خام
2 فنجان	گوجه فرنگی گیلاسی یا تزیینی
5 تا 6 عدد	سیب زمینی استانبولی
نصف فنجان	مغز تخمه آفتاب گردان
3 قاشق غذا خوری	پنیر خامه ای
1-2 قاشق غذا خوری	سرکه سیب
1 قاشق غذا خوری	شکر و یا عسل
2 قاشق غذا خوری	کنجد بو داده
1 فنجان	لوبیای قرمز پخته

این سالاد مملو از ویتامین هایB ,C,K و هم چنین سرشار از املاح معدنی وآهن است.بنابراین افراد کم خون یاAnemic می توانند از این سالاد خوش مزه بهره های بسیاری ببرند .

اگر شاهی آبی در دسترس نبود می توانید از اسفناج تازه خام استفاده کنید.

طرز تهیه:

سیب زمینی استانبولی را در آب جوش بپزید و سعی کنید در موقع پوست کردن آن را یک اندازه و یک شکل در آورید. وقتی سیب زمینی را آب پز کردید بگذارید تا خنک شود.

شاهی آبی  یا اسفناج را پاک نموده و بشویید . وقتی خشک شد آنها را مانند کاهو خرد کنید و کنار بگذارید.

سپس در ظرفی جداگانه ، شاهی آبی یا اسفناج را با گوجه فرنگی ، سیب زمینی، لوبیای قرمزپخته ، مغز تخمه و کنجد بود داده با هم مخلوط کنید.

برای سس سالاد از یک شیشه خالی دردار استفاده کنید . پنیرخامه ای ، سرکه ، شکر ( یا عسل ) را در آن بریزید ، درِ شیشه را محکم ببندید و خوب تکان دهید . سپس کمی نمک و فلفل به آن بیفزایید و دوباره خوب تکان دهید . می توانید کمی ماست نیز به آن اضافه کنید . سس را روی سالاد بریزید ، به مدت 10 دقیقه در یخچال بگذارید و سپس میل کنید.

برای خاصیت بیش تر این سالاد ، جوانه ماش  ، جوانه شبدر و حتی عدسی پخته به آن بیفزایید.

تاثیر تغذیه بر ضریب هوشی

تاثیر تغذیه بر ضریب هوشی (IQ)

                                            

فقط با چند دستور ساده ، ضریب هوشی (IQ) كودك خود را 22 درجه افزایش دهید و یا مواظب باشید ضریب هوشی كودك شما 22 درجه كاهش پیدا نكند . شما فقط تا سن 2 سالگی كودك فرصت این کار را دارید، بنابراین هر روز از دو سال اول زندگی، یک روز طلایی برای كودك شما محسوب می شود . در این دوره وظیفه سنگینی بر دوش پدر و مادر می باشد كه علاوه بر تأثیر بر ضریب هوشی كودك، سلامتی جسمی و روحی او را هم در همین دو سال شكل دهند.

بر اساس تحقیقات جدیدی كه صورت گرفته، ضریب هوشی كودك از زمان بارداری مادر تا سن 2 یا حداكثر 3 سالگی شكل می گیرد و در این میان تغذیه صحیح مادر قبل از بارداری و در طی آن، تغذیه كودك با شیر مادر و تغذیه صحیح كودك تا سن دو سالگی به ترتیب زیر در ضریب هوشی او مؤثر می باشد:

1- کمبود آهن 9 درجه ضریب هوشی را کاهش می دهد.

2- محرومیت از شیر مادر 8 درجه ضریب هوشی را کاهش می دهد.

3- تولد با وزن کم 5 درجه ضریب هوشی را کاهش می دهد.

همه موارد بالا تلفیقی است از تغذیه صحیح مادر و كودك . اگر مادر در دوران بارداری تغذیه کافی و مناسبی نداشته باشد، منجر به تولد كودك با وزن كم خواهد شد.

ضریب هوشی كودك از زمان بارداری مادر تا سن 2 یا حداكثر 3 سالگی شكل می گیرد.

در جهان 2 میلیارد نفر از کمبود آهن  رنج می برند. پس لازم است مادران قبل از حاملگی و نیز حین حاملگی با انجام آزمایش لازم از میزان آهن خود مطلع باشند و در صورت نیاز قبل از حاملگی، فقر آهن خود را درمان نمایند.

در قدم بعدی باید توجه شود كه كودك با شروع تغذیه تكمیلی ، آهن كمكی دریافت كنند و چون معمولاً شربت ها و قطره های آهن موجود كمی بد مزه می باشند، مادران به شربت های تجارتی مختلفی روی می آورند، ولی غافل از این كه هیچكدام از این شربت های خوشمزه معمولاً نیاز كودكشان را تأمین نمی كند. به نمونه های زیر توجه فرمایید:

نیاز روزانه كودك 400 واحد ویتامین D و 1500 واحد ویتامینA  و 10 میلی گرم آهن می باشد. در صورتی كه :

1- شربت سانستول كه به صورت فراوان استفاده می شود، فقط 100واحد ویتامین D و 1500 واحد ویتامین A داشته و هیچ گونه آهن قابل جذبی ندارد. پس واضح است كه به هیچ عنوان نیاز فرزند شما را تأمین نمی كند، ولی شما می توانید با اضافه كردن 300 واحد ویتامین Dو 10 میلی گرم آهن به آن از این شربت به عنوان یك داروی با مزه خوب استفاده نمایید.

2- شربت فرو گلوبولین :كه معمولاً به جای آهن استفاده می شود. در5 سی سی از این شربت، فقط 5 میلی گرم آهن آن هم از نوع نامعلوم (قابل جذب یا غیر قابل جذب) وجود دارد .

3- قطره MIM : فقط 200واحد ویتامین D داشته و 1000واحد ویتامین A(بیشتر از نیاز ) و فقط 2 میلی گرم آهن دارد (نیاز كودك 10 میلی گرم می باشد).

و بقیه موارد كه گفته نمی شود. ولی قابل ذكر است كه بنده از اساتید خود كه سابقه بیش از 50 سال طبابت دارند به عرض می رسانم كه تا به حال هیچ دارویی ساخته نشده كه هم خوشمزه باشد و هم نیازهای كودك را تأمین كند. پس مادران عزیز سعی كنند با هر ترفندی كه شده قطره آهن یا شربت آهن كودك را (حتی شده به زور) به كودك بخورانند و توجه كنند كه كاهش یا افزایش 9 درجه ضریب هوشی می تواند زندگی كودك شما را متحول كند.

تغذیه صحیح مادر قبل از بارداری و در طی آن، تغذیه كودك با شیر مادر و تغذیه صحیح كودك تا سن دو سالگی در ضریب هوشی او مؤثر می باشند.

دادن شیر مادر هم همانطور كه دیدید 8 درجه در ضریب هوشی مؤثر می باشد. مادران باید مواظب باشند به آسانی و به دلایل عجیب و غریب كودك خود را از شیر مادر و 8 درجه ضریب هوشی بی بهره نگذارند .

حتی دیده شده نوزادانی كه شیر خشك می خورند، در صورتی كه شیر خشك را از دست مادر خود بخورند، ضریب هوشی بهتری نسبت به كودكانی دارند که شیرشان را از دست افراد دیگری خورده اند .

حال دسته بندی افراد را بر اساس ضریب هوشی آنها برایتان می گویم:

ضریب هوشی زیر 75 ، معمولاً افراد كودن یا عقب مانده

ضریب هوشی بین 75 تا 90 ، افراد كند آموز

ضریب هوشی بین 90 تا 110 ، افراد معمولی

ضریب هوشی بین 110 تا 125 ،افراد باهوش

ضریب هوشی بین 125 تا 135 ،افراد تیزهوش و

ضریب هوشی بالای 135 هم افراد نابغه می باشند.

حالا محاسبه كنید كه 22 درجه ضریب هوشی مذكور در بالا، چطور می تواند یك فرد معمولی را تبدیل به یك فرد تیز هوش كند.